Rusiyaya İranla çətindir, Tehran da Moskvaya şad deyil
Müəllif: İkram Nur
Əvvəllər İran parlamentinin sədr müavini vəzifəsini daşımış mühafizəkar siyasətçi Əli Motəhari Rusiyanın İran siyasətini pisləyib və Moskvanın “1979-cu ildən başlayaraq ölkənin həyatında destruktiv rol” oynadığını bildirib.
«Böyük diplomat” Levon Caqaryan (Rusiyanın İrandakı səfiri - red.)daha İranda səfir olmayacaq. Pilləkən qalmaqalının qəhrəmanı aqreman müddətinin bitməsinə qədərki bir neçə ayı da İranda keçirəcək və evə dönəcək. Heç olmasa ona görə ki, dəyəri sıfıradək enib - İranın vəzifəli şəxsləri Rusiyanın diplomatik əməkdaşları ilə görüşləri boykot edir, Rusiya əleyhinə köklənmiş franksiya isə sonrakı oyun üçün əlavə xal qazanıb.
Rusiyanın mövqeyi İranda anti-Rusiya partiyasının aktivləşməsi deməkdir
Mühafizəkar dairələrdə tanınmış və nüfuzlu şəxs olan Əli Motəharinin kəskin bəyanatı prezident İbrahim Rəisinin Vladimir Putinlə danışıqlarından dərhal sonra səslənib. Həmin danışıqlarda isə Rəisi “Rusiya ilə münasibətlərin genişlənməsi və möhkəmlənməsi üçün səylərin onun administrasiyasının xarici siyasətinin mərkəzi elementi olduğunu” bildirmişdi.
İran prezidenti bir şey, ölkə isteblişmentinin nüfuzlu nümayəndələri isə başqa şey - tamamilə tərsini söyləyir. Münaqişə? Yox, bu, İran reallığıdır, Rusiya ilə münasibətlərin ikitərəfliliyidir, o cümlədən, bu münasibətlərdə neqativ get-gedə çoxalır. Prezident Əhmədinicatın dövrləri geridə qalıb - o vaxtlar İranda ABŞ-ın sanksiyalarına qarşı duruş gətirmək üçün Moskvanın yardımına ümid bəsləyirdilər.
S-300 raketləri ilə bağlı müqavilənin tarixçəsi, Rusiyanın faktik olaraq İran əleyhinə sanksiyalara qoşulması, İrandakı iqtisadi layihələrini dayandırması və rus şirkətlərinin ölkəni tərk etməsi - bütün bunlar iranlıları Moskva ilə bağlı illüziyalardan tez və keyfiyyətlə xilas etdi. Ruhaninin vaxtında strateji əməkdaşlığın vacibliyindən hələ danışırdılar - ancaq bunlar növbətçi cümlələr idi. Hazırda Rusiya ilə əməkdaşlığa sırf ani baxılır.
O cümlədən, buna olduqca praqmatikcəsinə yanaşırlar: əgər hansısa məsələdə fayda varsa - əməkdaşlıq edəcəyik. Yox əgər hər şey yenə sözlərdən və xoş istəklərdən o yana getmirsə, konkretlik yoxdursa - Moskvasız da keçinərik. Rusiya Tehrana təsir rıçaqlarını itirib. İllik $1,8 milyardlıq mal dövriyyəsində, müştərək iri iqtisadi layihələrin yoxluğunda bu cür rıçaqlardan danışmaq yetərincə gülməli olardı.
Tehranın artıq Kremllə bağlı illüziyaları yoxdur
Xatırlamaq yerinə düşər ki, Rusiyanın Türkiyə ilə illik mal dövriyyəsi 21 milyard dollardan çox, İsraillə - 5 milyard dollardır. Əslində Moskva ilə Tehranın münasibətlərində iqtisadi platforma yoxdur - yalnız siyasət var və o da tez-tez dəyişir.
Məsələn, İran Suriyada təsirini sadəcə genişləndirmir, həm də daxili siyasi şəraitə və biznes maraqları sahəsinə nüfuzda Rusiyanın məsləhətçilərini sıxışdırmaqla daha çox nüfuz əldə edir. Üstəlik Moskvanın ünvanına ittihamlar da artır, belə ki, İsrailin Suriya ərazisindəki İran obyektlərinə cəzasız qalan hava zərbələri mütəmadi baş verir - Hava hücumlarından müdafiə sahəsində məsuliyyəti isə məhz Rusiya üzərinə götürüb.
İki ölkə arasında hərbi-texniki əməkdaşlığın inkişafına olan ümidlər də özünü doğrultmur. Əvvəla, buna ABŞ-ın sanksiyaları mane olur. İkincisi, Rusiya texnikasını əldə etmək üçün İrana böyük kredit xətti lazımdır ki, bunu da Çindən fərqli olaraq Moskva təmin etmək istəmir, Çin isə Tehranla ticarətə qoyulan məhdudiyyətlərin qaldırılacağı günü səbirsizliklə gözləyir.
Bu il İran ehtimal ki, Şanxay əməkdaşlıq təşkilatına üzv olacaq. Bu isə “Şərqə baxış”, yəni Çinlə iqtisadi əməkdaşlığa istiqamətlənmək kimi anlaşılır. Burada Rusiyanın xüsusi yeri yoxdur və İran bunu get-gedə daha aydın başa salmağa çalışır.
