Avropa Çinin qarşısına 340 milyardlıq layihə ilə çıxır - Nəhəng plan bu gün açıqlandı

Avropa Birliyi (AB) “Global Gateway” (Qlobal Darvaza) planı çərçivəsində infrastruktura və digər layihələrə 300 milyard avro (340 milyard dollar) sərmayə qoyacaq.

Qərb mediası bu planın Çinin nəhəng Kəmər və Yol Təşəbbüsü (KYT) ilə rəqabət üçün hazırlandığını yazır. Həm dövlət sərmayəsi, həm də özəl sektora əsaslanan bu ambisiyalı təşəbbüsün məqsədi dünyada rəqəmsal, nəqliyyat və enerji şəbəkələrini gücləndirmək, yüksək standartlar, yaxşı idarəçilik və şəffaflıqla həyata keçirilməsi mümkün layihələrə sərmayə qoymaqdır.

Dekabrın 1-də açıqlanacaq plan çərçivəsində 2027-ci ilədək 340 milyard dollar sərmayə qoyulacaq. AB, Avropanın maliyyə qurumları, inkişaf bankları, bloka üzv ölkələrdən resurslar cəlb olunacaq.

2013-cü ildən start götürmüş KYT isə Pekinin təsir dairəsini gücləndirməsində vacib strateji alətə çevrilib. Çin bu təşəbbüs çərçivəsində xarici infrastruktura yüz milyardlarla dollar yatırıb, ticarəti gücləndirib, Latın Amerikasından Afrikaya və Orta Asiyaya qədər siyasi və iqtisadi əlaqələr yaradıb.

AB-nin planlarında KYT-nin adı çəkilməsə də, “Qlobal Darvaza” ona alternativ proqram kimi görülür. Təklif layihəsində deyilir ki, infrastrukturun maliyyələşdirilməsində dəyərlərə, ədalətli və açıq rəqabətə əsaslanan, etik yanaşma sərgilənəcək.

“Qlobal Darvaza beynəlxalq sabitliyə və əməkdaşlığa yatırım edəcək, demokratik dəyərlərin, müəyyənlik və ədalət, tərəfdaşlara davamlılıq, bütün dünyada insanlara uzunmüddətli fayda təklif etdiyini göstərəcək”, – sənəd layihəsində vurğulanır.

Xatırladaq ki, KYT-ni Çin Prezidenti Si Tsinpin işə salıb, onu beynəlxalq təşkilatlar, 150-dən çox ölkə dəstəkləyir. Bu təşəbbüsün miqyası liman, yol və kəmər tikintisindən rəqəmsal texnologiyaya, tibb xidməti, yaşıl enerjiyə qədər genişləndirilib. Amma getdikcə tərəfdaş ölkələrdə yekun layihələrdən məyusluq artır, daha çox sərmayəyə tələb yaranır.

Strateji və Beynəlxalq Tədqiqatlar Mərkəzindən Conatan Hilman deyib ki, Brüssel Çinin gördüyü işdən özününkünü fərqləndirməyə çalışır. Onun sözlərinə görə, ətraf mühit, şəffaflıq, davamlılıq məsələlərində "AB güclü və cəlbedici imicindən istifadə edə bilər”.

Son illər KYT-nin çoxsaylı layihələrinin kommersiya dəyəri ətrafında suallar yaranıb. Qaranlıq borcvermə qaydaları, bu təşəbbüsün Çinin nəzarət maşını olması sarıdan da narahatlıq artır. Çinin Şri Lanka, Pakistan, Uqanda və Qırğızıstanda maliyyələşdirdiyi layihələr ətrafında borc və şəffaflıq məsələləri yaranıb.

Pekinin Macarıstanda dəstəklədiyi bəzi layihələrlə bağlı korrupsiya ittihamları ortaya çıxıb. Çin Budapeştdə universitet tikintisi üçün 1.5 milyard dollar kredit, Budapeştdən Belqrada dəmiryolu çəkilməsinə isə 1.9 milyard dollar borc ayırmışdı. Avropa Komissiyasının rəsmisi “Qlobal Darvaza” layihəsinin Afrika və Asiyaya öncəlik verəcəyini deyib. Plan çərçivəsində rəqəmsallaşma, səhiyyə, iqlim, enerji və nəqliyyat sahələrinə sərmayə qoyulacaq.

“KYT riski artıraraq Qərb siyasətçiləri infrastrukturdan kənar qalmağın fəsadları sarıdan duyuq saldı. Pekin həmçinin öz səhvləri ilə daha keyfiyyətli alternativlərə fürsət verdi. KYT olmasaydı, Qlobal Darvazanı təsəvvür etmək çətin olardı”, – Hilman deyib.

Asiya-Sakit Okeanın öyrənilməsi üzrə Rumıniya İnstitutunun vitse-prezidenti Andria Brinza isə bildirir ki, indi Brüssel və tərəfdaşları qarşısında əsas əngəl sərmayədə Pekinlə rəqabət aparmaqdır: “Ən böyük əngəl layihələri yüksək standartlarla icra etməyin qiyməti ola bilər. İnkişaf etməkdə olan ölkələrə infrastruktur lazımdır. Amma çox bahalıdırsa, bunu əldə edə bilmirlər, üstəlik, mənfəət məsələləri də yaranır”.