Dünya Bankı Azərbaycanı ciddi tədbirlər görməyə çağırır - "İqtisadi artımı cəmi 0.5 faiz ola bilər..."

14 oktyabr, 2022 22:42

Dünya Bankı "Azərbaycan – ölkə üzrə iqtisadi memorandum" adlı hesabatını yayımlayıb.

"AzPolitika.info" "Azadlıq" radiosuna istinadla xəbər verir ki, sənəddə həmin bankın ekspertləri Azərbaycan iqtisadiyyatı ilə bağlı əsas çağırışları incələyərək ölkənin dayanıqlı iqtisadi inkişafına dair təkliflər irəli sürüblər.

Hesabatda diqqət çəkilən əsas problemlərdən biri demoqrafiya və iqtisadi artımla bağlıdır və vurğulanır ki, Azərbaycanda əhalinin artım tempi azalır və əhali yaşlanır. Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) rəqəmlərinə görə, son 10 ildə (2011-2021) ölkədə əhalinin hər min nəfərinə düşən doğulanların sayı 19.4-dən 11.2-ə enib, başqa sözlə, 40 faizə yaxın azalıb. Əgər 10 il öncə 65 yaşı aşan insanlar ölkə əhalisinin 5.8 faiziydisə, bu gün həmin göstərici 8 faizdir.

Bununla yanaşı, ölkə karbohidrogen ehtiyatlarının tükənməsi ilə üzləşir. Eyni zamanda, aktivlərin şaxələnməsi lazımi səviyyədə deyil və qeyri-neft/qaz sektorunun artıma töhfəsi məhduddur.

Hazırda ölkənin ixrac gəlirlərinin 90 faizi məhz neft-qaz sektoru hesabına formalaşır. Belə bir şəraitdə Dünya Bankının uzunmüddətli artım simulyasiyası onu göstərir ki, sadalanan problemləri çözməkdən ötrü hər hansı ciddi siyasət tədbirləri görülməzsə, 2024-2050-ci illərdə Azərbaycanın orta illik iqtisadi artımı cəmi 0.5 faiz ola bilər.

Adambaşı göstərici baxımından bu proqnoz hətta həmin səviyyədən də aşağıdır. Dünya Bankı adambaşı ÜDM artımının 1 faizdən aşağı səviyyədən başlanmasını və 2030-cu illərin ortasında sıfıra düşməsini proqnozlaşdırır. Nəticədə adambaşı ÜDM 2020-ci ildə 5 min 900 ABŞ dollarından 2050-ci ildə 6 min 500 ABŞ dollarına yüksələcək. Bu isə 30 il ərzində məcmu artımın yalnız 11 faiz olması anlamına gəlir. 30 illik zaman müddətində 11 faizlik artım çox aşağı göstərici sayılır.

Dünya Bankının hesabatında göstərilən problemin çözüm yolları da analiz edilib. Bankın ekspertlərinin fikrincə, qeyri-neft/qaz sektorunda məhsuldarlığın artırılmasına və insan kapitalının inkişafına çalışılsa, artım bərpa edilə bilər.

Azərbaycan iqtisadiyyatını qarşıdakı illərdə gözləyən təhlükələrdən iqtisadi idarəetmənin təkmilləşdirilməsi, institusional kapitala yatırımların artırılması da xilas edə bilər. Bankın gerçəkləşdirdiyi islahat simulyasiyaları göstərir ki, Azərbaycanda 2024-2050-ci illər ərzində iddialı islahatlar aparılsa, orta illik artım 1.7 faiz bəndi daha yüksək olar. Bu səviyyədə artım reallaşsa, adambaşına ÜDM həcminə ciddi təsir gözlənilər.

Əgər ciddi islahatlar aparılsa və sadalanan problemlər həllini taparsa, 2050-ci ildə Azərbaycanda adambaşına ÜDM 10 min 250 dollara yüksələ bilər. Bu, ortastatistik Azərbaycan vətəndaşının həmin müddətdə baza göstərici ilə müqayisədə 40 faiz zənginləşməsi deməkdir. Buna nail olmaq üçün uzunmüddətli artımın aparıcı qüvvəsi kimi qeyri-enerji sektorunda məhsuldarlıq yüksəldilməli və insan kapitalı gəlişməlidir.

Nəzərə almaq lazımdır ki, dövlət sərmayələrinin genişlənməsi və investisiya səmərəliliyinin artırılması 2030-cu ilədək bəlli səviyyədə əlavə artım gətirə bilər. Ancaq azalan marjinal fayda göstərir ki, dövlət yatırımları uzunmüddətli artımı şərtləndirən aparıcı qüvvə kimi qala bilməyəcək.

Dayanıqlı iqtisadi inkişafa nail olmaq baxımından uzunmüddətli artımın sabit tempinin təmin edilməsi də ayrıca önəm daşıyır. Axı artım tempi dayanıqlı olmazsa, iqtisadiyyat da sürətli artım tempi göstərə bilməz. Azərbaycan iqtisadiyyatının neft-qaz gəlirlərindən yüksək səviyyədə asılı olması ölkənin gəlirlərinin kəskin azalma ehtimalını hər zaman aktual edir. Bu baxımdan, "kəskin artım-tənəzzül" dövriliyindən qurtulmaq ölkə iqtisadiyyatı üçün çox vacibdir. Neft gəlirlərindən yüksək asılılıq Azərbaycanı neft qiymətlərinin qeyri-sabitliyindən, gəlirlərin tükənmə ehtimalından və real valyuta məzənnəsinin dəyişkənliyindən qaynaqlanan risklərə məruz qoyur. Hesabatda bildirilir ki, büdcə-vergi, monetar və bank-maliyyə sektorlarında aparılan siyasət həmin riskləri səmərəli şəkildə idarə edə bilməyib.

Hesabatda o da qeyd edilir ki, neft-qaz sektorundan yüksək asılılıq makroiqtisadi risklərlə yanaşı, enerji keçidi ilə də bağlı çətinliklər törədə bilər. Axı qlobal enerji istehlakında ənənəvi enerjidaşıyıcılardan imtina olunması və bərpa olunan enerji mənbələrinə keçid karbohidrogen ehtiyatları hasilatının iqtisadi səmərəliliyini, əlavə hasilat üçün stimulu da azalda bilər. Bu isə ölkənin enerji resurslarından qazandığı gəlirləri ciddi risk altında qoyur.

04 iyul

11:45 - Bu dəfə... - 539 "Şahed", 10 "İsgəndər" raketi11:43 - İlham Əliyev Donald Trampa məktub göndərdi 11:26 - İrəvan Sülh Fondundan 10 milyonu ala bilmir

30 iyun

13:26 - Rusiyada azərbaycanlılara qarşı OMON hücumları13:24 - "Sputnik-Azərbaycan"da əməliyyat keçirilir13:21 - Cümşüdün batdığı kanal bu qurumun balansında olub - Rəsmi

27 iyun

12:28 - Lukaşenko Ermənistanın düşdüyü vəziyyətdən danışdı - Günah kimdədir?12:26 - ABŞ Çinlə ticarət sazişi imzaladı12:20 - Çinə vizasız rejim Azərbaycan üçün nə vəd edir?

23 iyun

12:54 - Azərbaycanda əhalinin istehlak xərcləri 69 milyard manatı ötüb 12:52 - İran ordusunun baş komandanından ABŞ-a sərt xəbərdarlıq - "Bu dəfə də cavabımız qəti olacaq"12:47 - Prezident Yevlaxdadır - FOTOLAR12:25 - "Qatar qiymətləri vətəndaş üçün bahadır, 147 manata bilet olar?" - ADY-yə ittihamlar12:21 - ABŞ İran uranından xəbərsizdir - ABŞ-ın bombardman şousu

16 iyun

14:43 - ABŞ təyyarələri terrora hazırlaşır14:37 - İran İsrailin müdafiəsini bu raketlərlə yardı14:33 - "Təcavüzlər təkrarlansa, təcavüzkarı daha sarsıdıcı cavablar gözləyəcək" - Pezeşkian

13 iyun

11:19 - "İsrail özünün acı taleyinə imza atıb" - Xamenei11:18 - İsrailin İrana hücumu nəticəsində kimlər ölüb?

10 iyun

15:31 - "Qarabağ Azərbaycanın ərazisidir!" - Zaxarovadan açıqlama15:28 - Medinski niyə elə dedi? - - Britaniyalı ekspert15:26 - BDU-nun "Məzun Günü" ilə bağlı xərcləri artdı - Bu il 159 min xərclənəcək

02 iyun

12:15 - Ermənilərlə fransızlar Azərbaycanla sərhədə toplaşdılar12:12 - "Rahat" market cərimələndi - Müştəriləri aldadıb12:08 - Həbsxananın damı uçdu - Məhkum öldü12:05 - Rusiyada varlıların sərvəti 22,5 milyard dollardan çox artdı - "Bloomberg" nəşri

30 may

14:18 - Araz Musayev sui-qəsdə görə Adil Əliyevi ittiham edir 14:10 - "Vətəndaş babadan qalma evi sökür, yenisini tikməyə icazə verilmir" - Deputat14:09 - Böyük Qayıdışa dair II Dövlət Proqramı hazırlanacaq - SƏRƏNCAM

21 may

16:19 - "Ermənistana dedik ki, Kəlbəcər və Laçını saxlayın, 5 rayonu qaytarın" - Lavrov