"Ermənistana Azərbaycan ərazisindən keçid imkanı veriləcək" - Rusiyanın son planı açıqlandı
“İrəvan, Bakı və Moskva nəqliyyat kommunikasiyalarının açılması üçün növbəti addımlar müəyyənləşib”.
Azsiyasət.com "Rossiyskaya Gazeta”ya istinadla xəbər verir ki, bunu Rusiya Baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk bildirib. “Cənubi Qafqazda xoşməramlılıq olarsa, nəqliyyat kommunikasiyası blokadadan çıxarılacaq, ticarət güclənəcək, hər iki ölkənin iqtisadiyyatı inkişaf üçün güclü yeni bir təkan alacaq və insanların həyatı yaxşılaşacaqdır. Bu cür xoşməramlılığın olması vacibdir”, – deyə Overçuk Rusiya nəşrinə verdiyi müsahibəsində bildirib.
Baş nazir müavininin sözlərinə görə, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan və Rusiya prezidenti Vladimir Putinin birgə imzaladığı üçtərəfli bəyanat əsasında, Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya Federasiyası baş nazir müavinlərinin birgə rəhbərliyi ilə üçtərəfli işçi qrupu yaradılıb. “İlk gündən bəri vəzifədaşlarımızla sağlam düşüncəyə dair razılığa gəldik. Azərbaycanla Ermənistan arasındakı münasibətlərin tarixi çox mürəkkəb və çoxqatlıdır. Çoxları dəhşətli kədərə dözməli olub, evlərini tərk edib, ən yaxın insanlarını itirib. Bu həmişə xatırlanacaq. Bu gün insanların evlərinə qayıtmamasını təmin etmək vacibdir. Bunun üçün yaraları sağaltmaq, bir-birləri ilə danışmağı öyrənmək və dinc gələcək yaratmaq üçün birlikdə çalışmaq lazımdır.
Həqiqət budur ki, bizə yaxın və dost olan bu xalqlar qonşudur və belə də qalacaqdır. Orada yaşayan insanlar dinc yaşamaq, övlad böyütmək və nəvələrindən həzz almaq istəyirlər. Bölgədəki iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin blokadadan çıxarılmasına dair danışıqların bütün iştirakçıları məhz buna istinad edirlər. Hər kəs öz xalqı üçün daha yaxşı bir həyat qurmaq istəyir. Rusiya bu işdə onlara kömək edir”.
Aleksey Overçuk daha sonra deyib: “Baş nazirin müavinlərinin danışıqları 2021-ci ilin yanvarında başlayıb və üç heyət 30 yanvarda dəyirmi masa arxasında oturub. Bu cür məsələlər Azərbaycanla Ermənistan arasında heç vaxt belə səviyyədə müzakirə olunmayıb. Dövlət başçılarının 9 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatını imzaladıqdan, 44 günlük müharibənin bitməsindən və danışıqlara başlamasından iki aydan bir az çox vaxt keçdikdən sonra.
Tarixdə müharibə edən tərəflərin bu qədər qısa bir müddətdən sonra nəqliyyat əlaqələrini açmaq və ölkələrinin iqtisadiyyatlarının inkişafı üçün şərait yaratmaq vəzifəsi ilə danışıqlar masası arxasına oturduqlarına dair bir neçə nümunə var. Bütün bunlar danışıqların formatını xüsusi hala gətirir və iştirakçıların dövlət başçıları tərəfindən qoyulmuş vəzifəyə həll yolu tapmaq istəklərini vurğulayır.
Ən əvvəldən başlanğıc nöqtəsini tapmaq vacib idi. İki ölkə arasındakı münasibətlərin əvvəlki tarixi təcrübəsi belə bir istiad nöqtəsi vermirdi, ancaq onu tapmaq istəyi, sözün əsl mənasında, havada dolaşırdı. Heç kim danışıqların başlamazdan əvvəl bitməsini istəmirdi.
Bu yanaşma iki ölkə arasındakı dəmir yolu və avtomobil yollarının müzakirəsinə keçməyə imkan verib. Azərbaycanın qərb bölgələri ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında Ermənistan ərazisindən nəqliyyat əlaqəsi imkanları nəzərdən keçirilir. Eyni zamanda, Ermənistan ərazisindən Azərbaycana keçməklə Rusiyaya, ya da Ermənistan və Rusiyadan Naxçıvan yolu ilə İrana hərəkətə başlamaq məsələləri həll olunur. Bundan əlavə, Mərkəzi Asiya ölkələrinə və Orta Asiya ölkələrindən Ermənistana yük daşımaq üçün Xəzər dənizindəki Azərbaycan limanlarından istifadə etmək imkanına sahib ola bilər.
Üçtərəfli işçi qrupu çərçivəsində bölgənin blokadadan çıxarılması ilə bağlı əsaslı bir söhbət var. Bu problemin həllinin açarı müstəqillik qazandığı gündən etibarən blokadada olan Ermənistanın blokadadan çıxarılmasıdır.
Bildiyiniz kimi, Ermənistanın dənizə çıxışı yoxdur. Ermənistanın Türkiyə və Azərbaycanla çox mürəkkəb tarixi münasibətləri var və bu ölkələrlə sərhədləri bağlanıb. Ermənistanın İranla quru sərhədinin kiçik bir hissəsi var, lakin çətin nəqliyyat şəraitinə və çətin nəqliyyat yollarına mane olan yollar var. Bundan əlavə, İranın özü də vəziyyətə təsir edən məhdudlaşdırıcı tədbirlər görür.
Ermənistan xarici dünya ilə nəqliyyat əlaqələrini yalnız dəniz limanlarına və Rusiyaya gedən yeganə quru yolu olan Yuxarı Lars beynəlxalq keçid məntəqəsinə giriş olduğu Gürcüstan vasitəsilə həyata keçirmək imkanına malikdir. Bu yol keçidinin məhdud tutumu var və hava şəraiti ilə əlaqədar ildə bir neçə həftə trafik üçün bağlıdır. Yüzlərlə yük maşını orada toplanır, dayanıb yolun açılmasını gözləyir.
Bu dar boğaz iqtisadi inkişafa mane olur, miqrasiya proseslərinə mənfi təsir göstərir və Ermənistanın potensialını tam şəkildə ortaya qoyub firavan bir ölkəyə çevrilməsinə imkan vermir”.
Aleksey Overçuk əlavə edib: “Bölgədəki nəqliyyat blokadasının aradan qaldırılması Rusiya, Aİİ və bütün qonşu ölkələr üçün vacibdir. Eyni zamanda, Ermənistan nəinki Fars körfəzi limanlarını Qara dəniz limanları ilə, həmçinin, Baltik və Sakit Okeandakı Rusiya limanlarını birləşdirən böyük bir beynəlxalq nəqliyyat mərkəzinə çevriləcək. Ölkədən məhsul ixracı imkanlarını məhdudlaşdıran amillər keçmişdə qalacaq. Müasir tarixdə bu cür imkanlar heç vaxt açılmayıb və şübhəsiz ki, bu yeni konfiqurasiyada əsas faydalananlar Azərbaycan və Ermənistan olacaq. Rusiya bu məsələdə onlara və bölgədəki bütün ölkələrə kömək edir.
İşçi qrupu çərçivəsində Azərbaycanla Ermənistanı birləşdirən bütün mümkün dəmir yolu və avtomobil yolları araşdırılıb. Yazda Nəqliyyat Nazirliyinin, “Rosavtodor” və “Rusiya Dəmir Yolları”nın rusiyalı mütəxəssisləri bu ölkələrin sərhəd bölgələrində çalışıblar. Hər bir avtomobil və dəmir yolunu araşdırıblar, iki ölkə arasında ticarət nəqliyyat imkanlarını qiymətləndiriblər. Yol səthlərinin, dəmir yollarının, körpülərin, yolların altında qalan boruların vəziyyəti qiymətləndirildi. Təəssüf ki, demək olar ki, bütün mümkün marşrutlar yararsız vəziyyətə düşüb və nəqliyyat əlaqələrinin bərpası ciddi investisiyalar tələb edir. Bu mütəxəssis işinin nəticələrinə əsasən, tərəflər nəqliyyat əlaqələrini ləğv etmək üçün gələcək addımları müəyyənləşdirə biliblər.
İşlərin böyük bir hissəsi də hüquqi mövzularla əlaqədardır. Azərbaycanla Ermənistan arasında diplomatik münasibətlər yoxdur, keçid məntəqələri, gömrük, ümumiyyətlə qonşu ölkələr arasında olacaq heç nə yoxdur. Son 30 ildə həm Azərbaycan, həm də Ermənistan aralarında hərəkəti mümkünsüz etmək üçün hər şeyi edib. Bu yığılmış ağrılı problemlərin həll edilməsi lazımdır. Bütün beynəlxalq normativ hüquqi aktların inventarizasiyası aparılır. Hər şeydən əvvəl, bu, MDB-yə aiddir, çünki həm Ermənistan, həm də Azərbaycan onun üzvüdür. Hər dəfə çoxtərəfli müqavilələr imzalanarkən, Ermənistan və Azərbaycan nümayəndələri bu müqavilələrin təsirinin qarşı tərəfə uzanmaması üçün bir-birləri barədə qeydlər edirlər. İki ölkə arasında nəqliyyat əlaqələrinin həyata keçirilməsinə mane olan bu cür bəndlər aradan qaldırılmalıdır.
Otuz ildən çoxdur ki, iki ölkənin dövlət aparatı sistematik şəkildə bir-birinə qarşı işləyib və indi həll yolları axtarmalı və güzəştə getməlidirlər. İnsanlar üçün çətindir, çünki bütün əvvəlki həyatın yüklərini və ölkələri arasındakı münasibətlər tarixini daşıyırlar.
Bütün bu həll yolları tapıldıqda, Azərbaycan və Ermənistan bunları həyata keçirməyə hazır olduqlarına qərar verdikdə, yolların bərpasına davam etmək və sonra nəqliyyat əlaqələrini bərpa etmək mümkün olacaqdır. Əsas odur ki, yaxşı bir gələcək görmək və əlbətdə ki, indi heç kimin onsuz da çətin olan bu əlaqəni daha da çətinləşdirəcək addımlar atmaması vacibdir”.
