Azərbaycanın paytaxtının dəyişməsi planı - 1992-ci ildə nə baş verib?

02 fevral, 2022 11:58

Azərbaycanın paytaxtının köçürülməsi ilə bağlı məsələ zaman-zaman güündəmə gəlib. Sonuncu olaraq isə paytaxtın Ağdama köçürülməsi haqda təkliflər səslənir.

"Azsiyaset" xəbər verir ki, yenisabah.az mövzunu Azərbaycanın keçmiş təhsil naziri, professor Firudin Cəlilovla müzakirə edib:

- Son vaxtlar Azərbaycan paytaxtının Ağdama köçürülməsi ilə bağlı təkliflər səslənir. Siz necə düşünürsünüz, Ağdam paytaxt üçün uyğundurmu?

- Yox. Ağdam uyğun deyil. Niyə? Çünki paytaxt elədir ki, orada ən çox elit təbəqə yaşayacaq. Nazirlər orada işləyəcək, müavinləri, şöbə müdirləri, məktəblər, univeristetlər və s. Yəni bütün dövlət qurumları orada olacaq. Bu adamlar işdən çıxandan sonra yaxın 30-40 km-lik ərazidə bunların evləri olmalıdır. Mən Vaşinqtonda gördüyümü deyirəm. Camaat gəlir işləyir, axşam işdən sonra da gedir. Bir saat da olsa yol gedir meşənin içində və evində yaşayır. Yəni şəhərdə yaşamırlar, şəhərdə sadəcə işləyirlər. Bu mənada Ağdamda o şərait yoxdur. 

Mən 30 il qabaq, hansı ki, o vaxt Həsən Həsənov Baş nazir idi, onun otağında xəritəni qoyduq. Rəhmətlik Tofiq Qasımov idi, mən idim, Həsən müəllim idi. Bu söhbətləri xəritənin üstündə etdik.

- O xəritə indi durur sizdə, baxa bilərik?

- O məndə deyil. O bir xəritə idi və Nazirlər Kabinetində saxlayırdılar. İndi haradadır, bilmirəm. Orada biz təklif edirdik ki, ümumiyyətlə, Azərbaycanı iqtisadi zonalara görə bölmək lazımdır. Şimal hissə 2 bölgəyə - Şimal-Şərq, Şimal-Qərb, Orta bölgə və bir də Cənub bölgəsi, Muğanın xeyli hissəsi də oraya gedir, düz Astaraya qədər. Qarabağ da düşürdü Qərb tərəfə. O da elə bölünürdü ki, ermənilərin yaşadığı yerlər, onun içində ermənilər yaşadığı kəndlər də iki yerə bölünürdü. Bir də Naxçıvan oraya əlavə olunmuşdu. Bu inzibati bölgüdə paytaxt da nəzzərdə tutulurrdu. Mən o vaxtı təklif etdim ki, Ağsudan Göyçaya gedən yolda, orada gözəl çay da var, bir tərəfi Arandır, bir tərəfi dağ, orada paytaxt salmaq olar. Həm də təxminən ölkənin mərkəzidir ora. 

Niyə oranı təklif etdim? Çünki İsmayıllı tərəf meşəlikdir. Yəni həmin o paytaxtda işləyən insanalr işdən çıxıb meşəlik olan yerdə gedib rahat yaşayacaqlar. 20 dəqiqəlik yoldur.

- Ümumiyyətlə, paytaxtın bir kriteriyası varmı? Necə olmalıdır, harada olmalıdır, nəyə tələb verməlidir?

- Onun siyasi əhəmiyyəti var. Nazarbayev ən böyük ağıllı işlərdən birini etdi. Paytaxtı Almatıdan Astanaya köçürdü. Niyə? Çünki ən böyük sərhəd Rusiya ilədir. Rusiyada da gecə-gündüz deyirlər ki, Qazaxıstanın şimal əraziləri Rusiyanındır. Soljenitsin hər söhbətində onu deyirdi. Nazarbayev nə etdi? Paytaxtı köçürdü oraya ki, söz-söhbət kəsilsin. Bu paytaxtı bunlar məndən almayacaqlar ki? Yəni paytaxtın harada olmağının belə geosiyasi əhəmiyyəti var.

Bir də dediyim kimi, rahatlıq olmalıdır. Dünyada belədir. İstanbul mədəniyyət və tarix şəhəridir, Ankara paytaxtdır. Vaşinqton paytaxtdır, Nyu-York isə ABŞ-ın ən böyük şəhəridir. Sankt-Peterburq mədəniyyət mərkəzidir, amma Moskva paytaxtdır. Yəni bu normal yanaşmadır.

- Bakı paytaxt tələblərinə nə qədər cavab verir?

- Bakı cavab vermir. Niyə? Çünki Bakını elə bir günə salıblar ki, Bakı boğulur. Yəni tıxacların yaranmasını nəzərdə tutmuram. Eləcə də, havası, o gərginlik və s. Çünki hər şey, bütün təhsil ocaqları, nazirliklər, dövlət qurumları buradadır. Belə olmaz axı. Bunun da bir sonu olmalıdır. Yəni bu torpaqdır və bunu dartıb enlədə bilməzsən. Hamısını yığırsan oraya. O vaxtı gözəl olardı ki, Sumqayıtla Bakı birləşsin, arada şəhər uzansın oraya. Bu yandan Qaradağa doğru böyüsün. Yəni kənara böyüməliydi. Nə etdilər? Hamısını içəridə böyütdülər və şəhər boğulur. Bu mənada Bakı paytaxt kimi yaramır. Həm də Bakının qədim görüntüsünü ləğv edib dağıtdılar. Bağışlanmaz bir günah etdilər. İçərişəhərdə nəinki Bakının, eləcə də, Azərbaycanın ən gözəl tarixi görüntüləri oradaydı.

- Onu da “beşinci kolon” etdi, yoxsa özümüz?

- Vallah, hər ikisin əli var. Öz acgözlərimiz ki, var, başladılar orada tikintilər etməyə. Gedin Estoniyaya, Latviyaya baxın, görün. Köhnə küçələr qalıb, təmir ediblər gözəl, adamın könlü açılır. Hiss edirsən ki, tarixin içindəsən. Biz cavan vaxtı İçərişəhərdə gəzəndə elə bilirdik ki, Qahirədə və yaxud hansısa Hindistan şəhərindəyik. İçərişəhərdən çıxandan sonra, artıq şəhər aurası dəyişirdi. Bu mənada Bakı paytaxt kimi yaramır.

19 dekabr

11:07 - Erməni jurnalistin Azərbaycanla bağlı sualına Zaxarovadan cavab11:01 - Almaniya Avropa İttifaqından çıxır? - "Bloomberg" nəşri10:58 - "Suriya Əfqanıstan kimi olmayacaq" - Colani

17 dekabr

16:06 - Fəzail Ağamalıya 6 ay vaxt verilib...15:57 - Bakıdakı erməni separatçılardan xəbər var - Məhkəmələri başlayır15:49 - Boşanmaların sayı dəyişməyib - Evlənənlər azalıb

16 dekabr

13:59 - Türkiyədən Naxçıvana ikinci qaz xətti çəkiləcək13:45 - Dəməşqdə kritik toplantı... - "Yeni Şafak" yazır13:40 - Parlament gələn ilin büdcəsini qəbul etdi

13 dekabr

14:37 - Deputat tikinti şirkətlərində qanunsuzluqlardan danışdı...14:35 - Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı ümumi anlaşma əldə olunub 14:24 - "Zəngəzuru İran qoruya bilər, o da Suriyada elə zərbə aldı ki…" - Rusiyalı politoloq14:22 - Milli Məclisin fasad örtüyünün yuyulması üçün 65 min manat ayrılıb

12 dekabr

15:05 - Ölkədə nə qədər qazi işlə təmin olunub? - VİDEO10:59 - "Bu, Ukrayna üçün xoşbəxtlik yox, xəyanətdir" - Slovakiya Baş naziri10:55 - "SSRİ sərhədlərini tanımamaq dövlətçilikdən imtinadır" - Paşinyan10:50 - Azərbaycanın Türkiyəyə yatırdığı investisiya 10 dəfə azalıb

10 dekabr

18:22 - Azərbaycan təhlükəsizlik orqanları niyə hədəfə alınıb? - VİDEO15:47 - "İran Ermənistana kömək etməyəcək" - Hrant Baqratyan 15:32 - "MİDA-nın sistemi güvən yaratmaq əvəzinə şübhələr doğurur" - Ekspert15:29 - Agentlik bu şirkətdən 567 min manata 14 ədəd minik avtomobili alır

09 dekabr

13:20 - Azərbaycan dollar satışı niyə artıb?13:14 - Rusiyadan müttəfiqlərinə çağırış - "Hazır olun"13:11 - Azərbaycanın Suriyadakı sonuncu səfiri...13:06 - Veysəloğlu Şirkətlər Qrupu ölkəmizə daha bir irihəcmli xarici investisiya cəlb etdi13:04 - Muxtar Babayev ov sezonunu niyə açmır?

06 dekabr

12:32 - Sülh danışıqları dalana dirənib?12:30 - "Ermənistan Azərbaycandan üzr istəməlidir" - Korotçenko12:25 - Fernandu Santuş Millidən göndərilir?

05 dekabr

14:35 - Fələstinlilər Qəzzadan çıxarılır? - Plan açıqlandı