Trampın Ağ Evə qayıdışı dünya liderlərinə necə təsir edəcək? - "Bloomberg" nəşri
İkinci dəfə ABŞ prezidenti seçilən Donald Trampın dünya liderləri ilə münasibətləri qlobal hadisələri formalaşdıran əsas nüans olacaq. Bu səbəbdən də dünya liderləri Ağ Evə qayıdan Donald Trampla münasibətlərini yaxşılaşdırmaq istəyirlər.
ABŞ-nin “Bloomberg” nəşri Trampın Ağ Evə qayıtmasının hansı liderlərin xeyrinə, hansıların zərərinə olduğuna dair material dərc edib.
Həmin məqaləni ixtisarla təqdim edirik:
Ərdoğanla Tramp arasında olan səmimi əlaqələr keçmişə dayanır. Qeyd etmək olar ki, seçkinin nəticəsinə görə Ərdoğan qazanan liderlər arasındadır. Türkiyə lideri tez-tez onunla telefonda danışır, hətta Trampı “dostum” adlandırır.
Bayden dövründən fərqli olaraq, Trampın prezident seçilməsi Ərdoğanın xeyrinədir. Trampın müharibə əleyhinə mövqeyi və ticarətə verdiyi önəm də Ərdoğanın xeyrinə ola bilər. Bununla belə, Ərdoğanın anti-İsrail ritorikası münasibətləri gərginləşdirə, Türkiyənin son vaxtlar Çinlə əməkdaşlığı artırmaq cəhdləri isə müəyyən mənada ABŞ ilə problemələrə səbəb ola bilər.
Trampın qayıdışı hindu milliyətçi siyasətlərinə və xaricdə məhkəməsiz qətllər iddialarına görə tənqidlərlə üzləşən Modi üçün bir ümid oldu. Modi və Trampın yaxın şəxsi əlaqələri var. Onlar tez-tez bir-birlərini ictimaiyyət qarşısında tərifləyir, özlərini dost, tərfdaş adlandırırlar. Bu səbəbdən Tramp administrasiyası Kanadanın Hindistan hökumətini müxaliflərə qarşı törədilən qətllərə görə məsuliyyətə cəlb etmək səylərini dəstəkləməyə bilər. Trampın Rusiyanın Ukraynadakı müharibəsinə son qoymaq vədi də Modiyə Hindistanı ucuz neft və hərbi texnika ilə təmin edən Moskva ilə sıx əlaqələr saxlamaq imkanı verir.
Putin Trampın qayıdışını Qərbdəki parçalanmalardan istifadə etmək və Ukraynada daha çox qazanc əldə etmək üçün bir fürsət hesab edir.ABŞ-nin yeni prezidentinin NATO müttəfiqlərinin birliyinə meydan oxuyacağı və “Birinci Amerika” siyasəti ilə Ukraynaya yardımı kəsəcəyi gözlənilir.Lakin Trampın gözlənilməzliyi Kremldə narahatlıq doğurur ki, o, qısa müddətdə münaqişəni gərginləşdirərək Putini sövdələşməyə məcbur edə və bunun nüvə münaqişəsi kimi fəlakətli nəticələri ola bilər.
Krallığın faktiki hökmdarı Birləşmiş Ştatlarla əsas təhlükəsizlik paktını təmin etmək üçün uzun müddət dayanmış səyləri canlandırmaq imkanı əldə edəcək. Tramp İsrail ilə bir sıra ərəb ölkələri arasında diplomatik əlaqələr quran komandası ilə Səudiyyə Ərəbistanını da bura daxil etməyə çalışacaq. Əgər o, İsraili krallıqla sülh sazişi imzalamağa vadar edə bilsə, bu, ABŞ-nin təhlükəsizliyi üçün zəmanətə çevriləcək, İrandan gələn təhlükəni azaldacaq və Vaşinqtonun diqqətini öz iqtisadiyyatına cəmləməsinə imkan verəcək.
Meloni mahiyyətcə ifrat sağçı siyasətçi olaraq qalır və ABŞ seçkilərində kim qalib gəlsə, onunla da işləyəcəyinə dair söz verib. Meloninin İlon Maska yaxınlığı onun yeni ABŞ prezidentinə qısa zaman ərzində rəğbət bəsləməsinə səbəb ola biləcəyini deməyə əsar veir. Meloni NATO, Aİ və Ağ Ev arasında bir körpü rolunu oynayacaq.
Hazırki Prezident Co Bayden ilə gərgin münasibətləri olan Netanyahu Ağ Evdəki köhnə müttəfiqini sevinclə qarşılayacaq. Tramp çox güman ki, İsrailə dəstəyini gücləndirəcək. Bayden ABŞ-nin terror qruplaşması olaraq adlandırdığı HƏMAS-a qarşı İsrailin apardığı müharibədə həlak olan fələstinlilərin zərər görməsindən narahat olduğu üçün bəzi hərbi yardımları dayandırmışdı. Hələlik Trampın belə bir addım atacağına dair hər hansısa bir gözlənti yoxdur.
Bəlkə də Trampın qayıdışına ən çox sevinən şəxs Şimali Koreya lideri Kim Çen Indır. Kim Trampın ilk prezidentliyi dövründə onunla isti münasibət qursa da, bu münasibətlər sonda pisləşdi. Kim bundan sonra Amerikanın dialoqa olan bütün yanaşmalarını rədd etdi və Şimali Koreyanın kütləvi qırğın silahları arsenalı genişləndikcə Putinə yaxınlaşdı. Trampın qayıdışı ilə Kim regionda ABŞ-nin hərbi mövcudluğunu azaltmaq, eləcə də ABŞ,Yaponiya və Cənubi Koreya arasında artan hərbi əlaqələri zəiflətmək fürsətinə ümid edə bilər.
Zelenski Trampı təbrik edən ilk dünya liderlərindən biri olub. Lakin bu, Kiyevdə Respublikaçıların qələbəsi ilə bağlı dərin narahatlığın olduğunu gizlətmir. Ukrayna Trampın Rusiyaya ərazilərini verməsi və sülh danışıqlarında maliyyə və hərbi dəstəyi kəsməsi üçün təzyiq edə biləcəyindən narahatdır. ABŞ administrasiyasındakı dəyişiklik Rusiyanın ilhaq etdiyi dörd bölgədə Ukraynadan daha çox ərazi ələ keçirmək kampaniyasında yavaş-yavaş irəliləyiş əldə etdiyi bir vaxta təsadüf edir. Bayden Ukraynanın NATO-ya üzvlüyünə dəstək verməkdən çəkinsə də, Trampın müharibəni “24 saat ərzində” bitirmək vədi onun prioritetinin böhrandan çıxmaq olduğunu göstərir.
İran indiyədək Trampın prezidentliyə qayıdışının təsirlərinə əhəmiyyət verməyib. Lakin bu, Tehranın sanksiyalardan zərər çəkmiş iqtisadiyyatına təzyiqləri azaltmaq istədiyi nüvə proqramı üzrə diplomatiyasının yolunu bağlayır. İsrailin mühüm dəstəkçisi olan Tramp Ağ Evdəki son səlahiyyət müddətində Tehrana qarşı “maksimum təzyiq” siyasəti həyata keçirib. O, birinci müddətində tətbiq etdiyi ABŞ-nin sərt cəzalarını daha da sərtləşdirməklə İranı daha da təcrid etmək istəyə bilər. Lakin Tramp həm də son illərdə dəyişmiş və İranın “maksimum təzyiq” mövqeyini dəstəkləyən iki ölkə olan Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri ilə əlaqələri düzəltdiyi regionla qarşılaşacaq.
Onun üçün Trampın qələbəsi pis bir vaxta təsadaüf etdi. Trampın 60%-lik tariflər hədəsi Amerika ilə ticarəti məhv edəcək və Çin iqtisadiyyatını ayaqda saxlayan yeganə əsas parlaq nöqtəni aradan qaldıracaq. Bu, həmçinin Cinpin hökumətinin böyüməni artırmaq və investorların inamını sabitləşdirmək üçün kütləvi stimul paketi hazırladığı bir vaxtda əlavə qeyri-müəyyənlik yaradır. Trampın ticarət balanssızlığı ilə bağlı Avropa İttifaqını ələ salması və ABŞ-nin Asiya müttəfiqləri qarşısında təhlükəsizlik öhdəlikləri ilə bağlı qətiyyətsizliyi də Cinpinə Baydenin dövründə pisləşmiş diplomatik münasibətləri düzəltmək üçün bir şanas verə bilər(azpolitika.info).
